پیوند ریه (Lung Transplantation )

پیوند ریه یک عمل نجات بخش برای بیماریهای ریوی شدید و غیر قایل درمان مانند بیماریهای انسدادی ریه ، فیبروز ریه ، برونشکتازی ، سیستیک فیبروز و سایر موارد می باشدکه امروزه در مراکز متعددی در دنیا انجام می شود.

تاریخچه:

اولین پیوند ریه در دنیا در سال 1983 در دانشگاه تورنتو کشور کانادا انجام شد . در ایران اولین پیوند ریه در سال 1379 در بیمارستان امام خمینی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد  و سپس موارد متعددی در بیمارستان مسیح دانشوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران انجام شده است . از سال 1390 با مراجعت متخصصین تیم پیوند ریه به دانشگاه UCLA امریکا و سپری کردن دوره آموزشی و همچنین فراهم آمدن وسایل و تجهیزات مربوطه امکان انجام پیوند ریه در دانشگاه علوم پزشکی مشهد فراهم شده است .

انواع پیوند ریه: 

1-   پیوند یک ریه: در این نوع  یکی از ریه های بیمار با ریه سالم جانشین می شود .  در این نوع پیوند  % 90- 50  عملکرد نرمال ریه به دست می آید و فرد زندگی نرمال و عادی خواهد داشت . این نوع پیوند در بیماران فیبروز ریه و بیماریهای مزمن انسدادی ریه انجام می شود همچنین در افراد بالای 60 سال ، توصیه به انجام این نوع پیوند می شود.

2-   پیوند دو ریه : در این پیوند هر دو ریه غیر طبیعی بیمار برداشته و دو ریه سالم جانشین می شود. این نوع پیوند برای بیماریهای عفونی ریوی مانند برونشکتازی و سیستیک فیبروزی انجام می شود. سایر موارد شامل بیماریهای مزمن انسدادی ریه ، فیبروزی و هیپرتانسیون شریان ریوی است.

3-   پیوند قلب و ریه : در این نوع پیوند قلب و هر دو ریه بیمار به طور همزمان با قلب و دو ریه جدید جایگزین می شود این پیوند در مقایسه با انواع دیگر پیوند مشکل تر بوده و در موارد بیماریهای شدید ریوی و قلبی به طور همزمان کاربرد دارد

خطرات پیوند :

با توجه به اینکه پیوند ریه عمل جراحی بزرگ و پیچیده ای محسوب می شود ، عوارض متعددی ممکن است در حین و یا بعد از عمل و بیهوشی ایجاد شود علاوه بر این عوارض با توجه به دریافت داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که برای جلوگیری از پس زدن یا دفع پیوند داده می شود ، عفونت های مختلف باکتریایی ، ویروسی و قارچی ممکن است ایجاد شود.

عارضه مهم دیگر پیوند پس زدن یا Rejection است که به واسطه فعال شدن سیستم ایمنی فرد گیرنده پیوند در برابر آنتی ژنهای ریه پیوندی ایجاد می شود که می تواند به صورت حاد یا مزمن باشد . در نوع حاد بیمار در عرض چند روز یا هفته دچار افزایش علائم تنفسی به صورت تنگی نفس ، سرفه ، تب می شود و یا به صورت  اختلال تست های عملکرد ریوی بروز می کند که پس از تشخیص قطعی ، معمولا با افزایش مقدار و افزودن داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا ایمونوساپرسیو درمان می شود .

در نوع دفع پیوند مزمن بیمار به طور تدریجی دچار تنگی مجاری هوایی کوچک می شود که پیشرونده می باشد و به صورت افزایش تنگی نفس وکاهش شدید تستهای عملکرد ریوی همراه می باشد و این یکی از علل مهم شکست پیوند ریه در دراز مدت محسوب می شود.

چه اقداماتی برای انجام پیوند صورت می گیرد؟

بعد از اینکه بیمار توسط پزشک فوق تخصص ریه کاندید پیوند ریه تشخیص داده شد ، بیمار به مرکز پيوند قلب و ريه بیمارستان امام رضا مراجعه می کند و در این مرکزتوسط پزشکان مسئول پیوند ریه ویزیت و تحت یک سری آزمایشات مختلف و مشاوره های پزشکی قرار می گیرد .

آزمایشات مختلف شامل بررسی سلامت ارگان ها و اعضای حیاتی شامل قلب، کبد، کلیه ،استخوان و ..... می شود . همچنین بیماران توسط روانپزشک جهت بررسی سلامت روانی و میزان آمادگی و تحمل ویزیت  می شود.

پس از انجام اقدامات فوق ، در صورتی که بیمار توسط پزشکان تیم پیوند مناسب تشخیص داده شد، در لیست پیوند قرار می گیرد.

بیماران ممکن است هفته ها ، ماهها و یا حتی سال ها در لیست پیوند قرار گیرند و سپس بر اساس شدت بیماری ، همچنین فراهم شدن عضو مناسب از نظر یکسان بودن گروه خون و سایر موارد تحت عمل پیوند قرار می گیرند. بیمارانی که در لیست پیوند قرار دارند تا زمان انجام پیوند بایستی به طور مداوم و دوره ای به درمانگاه پیوند مراجعه و تحت درمان های معمول قرار بگیرند.

بعد از انجام پیوند ریه چه اتفاقی می افتد؟

بعد از انجام عمل پیوند که معمولا 6-4 ساعت طول می کشد. بیمار به بخش مراقبت های ویژه منتقل می شود و در صورتیکه عارضه خاصی پیش نیاید ، بیمار در عرض چند روز به بخش عادی منتقل می شود و در عرض 2 هفته مرخص خواهد شد.

بعد از مرخص شدن بیمار چه اقداماتی انجام می شود؟

بیمار بعد از انجام پیوند داروهای متعددی شامل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای جلوگیری از پس زدن پیوند ، آنتی بیوتیک و داروهای مختلف دیگری دریافت می کند. مصرف این داروها باید به طور دقیق و منظم توسط بیمار صورت گیرد. مراجعه منظم و دوره ای بیماران به درمانگاه پیوند و کنترل توسط پزشکان جهت بررسی عملکرد ریه پیوند شده از اهمیت زیادی برخوردار است . بیماران به طور دوره ای بایستی تحت برونکوسکوپی یا آندوسکوپی ریه قرار گیرند و با این اقدام پزشکان از سلامت و یا بروز علائم اولیه پس زدن پیوند آگاه می شوند. بیماران ممکن است به علل مختلف شامل بروز عفونت و یا علائم مربوط به پس زدن پیوند نیاز به بستری و درمان های مربوطه را داشته باشند.